1913 BABIALİ BASKINI
BABIALİ BASKINI
Babıali baskını yakın tarihimizin en önemli siyasi olaylarından birisidir. Balkan Savaşları yenilgisi üzerine Batı Trakya’nın Bulgaristan’a teslim edilmesi nedeniyle 23 Ocak 1913 tarihinde Enver Paşa ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilmiştir. Baskınla hükümet kanlı bir şekilde devrilmiş, İttihat ve Terakki Partisi hükümeti iktidara gelmiş, Edirne vilayeti geri alınmıştır.[1]
Osmanlı Devleti’nden ayrılarak bağımsızlık ilan eden Balkan devletleri, aralarındaki mezhep kavgasına son vererek modern ve güçlü silahlarla teçhiz edilmiş 700 bin kişilik Balkan Ordusu kurmuş, Düveli Muazzama’nın verdiği destekle 8 Ekim 1912’de Osmanlı’ya savaş açmıştır. Tarihçilerin “Birinci Balkan Harbi” ismiyle andığı savaşın sonunda Osmanlı ordusu, iki cephede ve denizde hezimete uğratılmış, Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve Romanya; Batı Trakya topraklarını teslim almıştır. Bu kadarla yetinmeyen Bulgaristan, Edirne’yi zapt ederek Çatalca’ya kadar ilerlemiştir.[2]
Bu gelişmeler başkent İstanbul’da sokak gösterileriyle protesto edilmiş, gerginlik had safhaya ulaşmıştır. Padişah Mehmet Reşat, Bulgar ordusunun İstanbul’u işgal edeceği korkusuyla saltanat şurasını acele toplamış, Meşrutiyet ve ittihatçı düşmanlığı ile tanınan sadrazam Kamil Paşa’dan derhal harekete geçmesini istemiştir. Bulgaristan’la barış görüşmeleri başlatan Kamil Paşa, ateşkese karşılık Edirne dahil Trakya topraklarını padişahın onayı ile Bulgaristan’a bırakmış, konuyla ilgili antlaşma 30 Mayıs 1913’te Londra’da imzalanmıştır.
Fakat hiçbir denklemde hesaba katılmayan “ötekiler” vardı. İttihat ve Terakki Partisi yöneticilerinden Enver Paşa ve arkadaşları, Trakya’nın ve ikinci Başkent Edirne’nin düşmana terkini kabul etmeyip harekete geçmişlerdir. Hedeflerine ulaşmak için Kamil Paşa hükümetini devirmekten başka çare görmüyorlardı. Talat Paşa’nın evinde bir araya gelerek plan yapmışlar, 23 Ocak 1913 günü sabah saatlerinden itibaren harekete geçmişlerdir. Talat Paşa’nın yönettiği grup; Babıali çevresini, Muhafız birliğini, PTT binasını ve Polis merkezini kontrol altına almıştır. Enver Paşa, Yakup Cemil ve Ömer Naci’nin de içlerinde bulunduğu grup ise saat 15.00’de Babıali binasına girmiş, sadrazam Kamil Paşa’yı teslim almış, silah zoruyla istifasını imzalattırmış, yeni hükümeti Sultan V.Mehmet Reşat’a onaylatmışlardır. Kansız planlanan Babıali Baskını; silahlı çatışmayı göze alan Harbiye Nazırı Nazım Paşa ile sadarette görevli bazı subayların ölümüyle sonuçlanmıştır.
Askeri bir darbe olduğu kadar vatanını savunmak isteyen bir avuç milliyetçi subayın yönetime el koyması ve Türk tarihinde yeni bir devrin başlamasını ifade eden Babıali Baskın ile İttihat ve Terakki Partisinin Haziran 1913’ten Ekim 1918 (Mondros Mütarekesi)’e kadar sürecek tam iktidar dönemini başlamış, Enver Paşa komutasındaki ordu, 21 Temmuz 1913 tarihinde Edirne'ye girmiş Edirne, Kırklareli ve Dimetoka geri alınarak Londra antlaşmasıyla belirlenen sınırlar yıkılmıştır. Bu itibarla Babıali Baskınını, Sadrazam Kamil Paşa ve işbirlikçilerin gözünden değil, halkın penceresinden değerlendirilmelidir.
Alper UZUNGÜNGÖR
***
Kaynakça:
(i) İlber Ortaylı, E.Şadi Erdinç, İttihat ve Terakki, İnkılap Yayınları, 2016.
(ii) Kerem Çalışkan, Yüzyılın Örgütü, Kırmızı Kedi Yayınları, 2014.
Dipnotlar:
[1] Babıali, Sadrazamın oturduğu hükümet konağına verilen isimdir. Bugünkü İstanbul Valiliğidir.
[2] Düveli Muazzama; Britanya, Fransa, İtalya ve Rusya’dır.